Rozmowy ze Smętkiem - 2018
Smętek – Smętek (kaszub. Smãtk) – demoniczny diabeł złośliwie trapiący ludzi, występujący w ludowych legendach i pieśniach kaszubskich i mazurskich. Najprawdopodobniej pozostałość po kulcie jakiegoś bóstwa lub demona z czasów przedchrześcijańskich.
W wielu utworach kaszubskich (i nie tylko) Smętek przedstawiany jest w różny sposób. Zazwyczaj wsadza ludzi do piekła. Aleksander Majkowski w Życiu i przygodach Remusa opisuje go jako sprawcę wszelkiego nieszczęścia Kaszubów i demonicznego wysłannika piekieł, który pod postacią adwokata Czernika współpracuje z zaborcą pruskim, by ciemiężyć Kaszubów. Podobną postać Smętka można znaleźć w Wietrze od morza Stefana Żeromskiego. Zupełnie inaczej postać tę kreuje Bernard Sychta w swoim dramacie Śpiące Wojsko, gdzie Smętek jest ucieleśnieniem ducha Kaszub. Całkowitej rehabilitacji Smętka dokonał w swoim utworze Sąd nieostateczny Lech Bądkowski, przedstawiając go jako jedynego „ludzkiego” bohatera dramatu. W utworze tym Smętek jest postacią rozbitą pomiędzy swoim diabelskim pochodzeniem a wstrętem do czynienia zła; uczyniony głównym bohaterem dramatu Smętek okazuje się w oczach czytelnika być jedyną postacią zdolną do czynienia dobra.
Symbolem pruskiego ciemiężenia jest postać Smętka w reportażu Melchiora Wańkowicza Na tropach Smętka (1935-36) z podróży pisarza po ziemi warmińsko-mazurskiej. Postać legendarnego Smętka występuje według miejscowych wyobrażeń pod postacią Krzyżaka.
Autorowi Rozmów ze Smętkiem Romualdowi Bielendzie towarzyszył w wędrówkach po polskim wybrzeżu, Warmii i Mazurach, ukrywając się wśród wydm i trzcin jeziornych. Szukał ekonomicznego sukcesu – uprzykrzając wypoczynek. I choć nie robił większych szkód, to jednak wyzwalał myśli nie zawsze zgodne z intencją autora i spowodował, że to autor z rodziną opuścił Smętka dawną przestrzeń.